فرصت‌های ایران در عصر دیجیتال

قصه‌ی نشست

گذار از سکه‌های فلزی به پول کاغذی مستلزم ایجاد اعتماد عمومی توسط دولت‌ها بود. در گام بعد، بانک‌های مرکزی مامور شدند علاوه بر ایجاد اعتماد، قدرت انتشار پول‌ فیات (پولی که ارزش آن بر پایه پشتوانه کالای فیزیکی قرار ندارد) توسط بانک‌ها را به‌گونه‌ا‌ی کنترل کنند که ارزش اسمی پول فیات از ارزش واقعی آن فاصله‌ نگیرد. وقتی اعتماد عمومی به پول بانکی جلب شد، بانک‌ها توانستند با استفاده از فناوری‌های دیجیتال، پول کاغذی را با پول دیجیتال جایگزین کنند. انقلاب بلاکچین منشا اعتماد به پول فیات را از دولت‌ها به الگوریتم‌های اجماع ریاضی برگرداند و پلتفرم‌هایی همچون فیسبوک را قادر کرد بی‌نیاز از بانک، پول دیجیتال خود را خلق کنند. در دورنمای نظام پولی و مالی، به نظر می‌رسد بانک‌های مرکزی که فرجام تمرکززدایی از نظام پولی (DeFi) را واگرایی پول از بانک می‌بینند، از سه کارکرد سنتی پول، یعنی ابزار پرداخت، ذخیره ارزش و واحد شمارش، اولی را در انحصار خود نگه دارند؛ اما در برابر واگذاری تدریجی قلمرو ذخیره ارزش، از پول بانکی به پول‌های غیربانکی تسلیم شوند. در چنین سناریویی، فرصت‌های زیادی برای ابزارهای دیجیتال غیربانکی برای حفظ ارزش دارایی‌ها و مصون نگهداشتن پس‌اندازها در برابر موج‌های تورمی پدید آمده که به خصوص، در چشم‌انداز پیش روی ایران بسیار مغتنم است. نظام مالی ایران مملو از رانت، آربیتراژ، اصطکاک، اختلال، مداخلات استصوابی، و آمریت‌های بلاوجه رگولاتوری است. دَرد خانوارها و کسب‌وکارها از این ناکارایی‌ها، بهشت استارت‌آپ‌ها برای خلق ارزش از محل کاهش دردهای ذینفعان اصلی اقتصاد است. توکنایز کردن دارایی‌ها، طراحی سکه‌های شرکتی و تامین مالی زنجیره‌های ارزش (SCF) از مهمترین راه‌کارهای دیجیتال مالیه غیربانکی برای کاهش اصطکاک‌ها در محیط کسبوکار و زندگی خانوارهای ایرانی هستند.
بر این اساس سوال پیش روی IDEAS آن است که چگونه و از چه طرقی میتوان رگولاتور و سیاستگذار را به پذیرش راهکارهایی ترغیب کرد که اقتصاد و جامعه ایران را از فرصت‌های انقلاب پول منتفع سازد؟ آیا تحول بزرگی که از آن به «انقلاب پول» یاد می‌شود می‌تواند راه‌کاری غیرتورمی برای تامین مالی بنگاه‌های اقتصادی باشد؟ آیا توکنایز کردن دارایی‌ها، در شرایط توقف رشد اقتصادی و خیزگرفتن تورم، می‌تواند به حفظ جریان نقد بنگاه‌ها و خانوارها کمک کند؟ موانع قانونی و مقرراتی توکنایز کردن دارایی‌ها در ایران چیست؟ فناوری‌های دیجیتال چگونه میتوانند تسهیل‌گر توکنایز کردن دارایی‌ها باشند؟ تا چه میزان پول دیجیتال می‌تواند دسترسی‌SMEها و خانوارها به اعتبار را تسهیل کند؟ آیا انقلاب پول از سلطه دلار خواهد کاست؟ آیا یوان دیجیتال و نظام پرداخت بین‌بانکی و فرامرزی چین (CIPS) می‌تواند در اقتصاد تحریم‌زده ایران جایگزینی برای سوییفت باشد؟ ایران چگونه می‌تواند از این بزنگاه تاریخی و فرصت از دست‌رفتنی استفاده کند؟